Υπεύθυνος Τμήματος Βεροίας
του Συλλόγου Φίλων των Απανταχού Κρυπροχριστιανών
Τα κάλαντα είναι ελληνικό έθιμο, που από την αρχαιότητα έφθασε μέχρι
τις μέρες μας. Η προέλευση του εθίμου είναι μάλλον διονυσιακή, καθώς
στις αρχαίες διονυσιακές γιορτές τα παιδιά συνήθιζαν να τραγουδούν για
την καλή χρονιά, κρατώντας ένα κλαδί ελιάς την «Ειρεσιώνη»,τυλιγμένο
με μαλλί προβάτου, λευκό και κόκκινο , στολισμένο με καρπούς του
φθινοπώρου, κάστανα καρύδια κ. α. το οποίο συμβόλιζε την ευφορία και
τη γονιμότητα.
Η λέξη κάλαντα προέρχεται από τη λατινική «calenda», που σημαίνει
αρχή του μήνα και διαμορφώθηκε από το ελληνικό ρήμα καλώ. Βρήκαν,
μάλιστα, αρχαία γραπτά κομμάτια παρόμοια με τα σημερινά κάλαντα
(Ειρεσιώνη στην αρχαιότητα).
Αρχικά η Εκκλησία απέρριψε τα κάλαντα ως ειδωλολατρικό έθιμο, στη
συνέχεια το αποδέχτηκε και το αφομοίωσε σε τόσο μεγάλο βαθμό που
κατέληξε να αποκτήσει καθαρά θρησκευτικό περιεχόμενο.
Στην εποχή του βυζαντίου ακούγονταν κάλαντα των Χριστουγέννων, με
καθαρά θεολογικό περιεχόμενο, ακροστιχίδα με 24 στίχους ξεκινώντας από
το Α ως το Ω και ψέλνονταν σε ήχο α΄ Πρώτο της βυζαντινής μουσικής, σε
τετράσημο ρυθμό.
Τα κάλαντα τα λεγόμενα βυζαντινά έχουν ως εξής :
Ἄναρχος Θεὸς καταβέβηκεν καὶ ἐν τῇ Παρθένῳ κατώκοισεν
ερου ρεμ ερου ρεμ ρερου ρερου ρερου ρεμ
χαῖρε Ἄχραντε.
Βασιλεὺς τῶν ὅλων καὶ Κύριος ἦλθε τὸν Ἀδὰμ ἀναπλάσασθαι
ερου ρεμ ερου ρεμ ρερου ρε και τενενά
χαῖρε Δέσποινα.
Γηγενεῖς σκιρτάτε καὶ χαίρεσθε, τάξεις τῶν ἀγγέλων εὐφραίνεσθε
ερου ρεμ ερου ρεμ ρερου ρερου ρερου ρεμ
χαῖρε Ἄχραντε.
Δεῦτε ἐν σπηλαίῳ θεάσασθαι, κείμενον ἐν φάτνῃ τὸν Κύριον
ερου ρεμ ερου ρεμ ρερου ρε και τενενα
χαῖρε Δέσποινα.
Ἐξ ἀνατολῶν μάγοι ἔρχονται δῶρα προσκομίζοντες ἄξια.
ερου ρεμ ερου ρεμ ρερου ρερου ρερου ρεμ
χαῖρε Ἄχραντε.
Ζητοῦν προσκυνήσαι τὸν Κύριον, τὸν ἐν τῷ σπηλαίῳ τικτόμενον.
ερου ρεμ ερου ρεμ ρερου ρε τε και τενενα
χαῖρε Δέσποινα.
Ήνεγγεν ἀστὴρ μάγους ὁδηγών, ένδον τοῦ σπηλαίου ἐκόμισεν.
Θεὸς Βασιλεὺς προαιώνιος τίκτεται ἐκ κόρης Θεόπαιδος.
Ἱδὼν ὁ Ἡρῴδης ἐθαύμασε τὴν ὑπὸ τῶν μάγων ἀκρίβειαν.
Κράζει καὶ βοᾶ πρὸς τοὺς ἱερεῖς τοὺς δοξολογοῦντας τὸν Κύριον.
Λέγετε σοφοὶ καὶ διδάσκαλοι ἄρα που γεννᾶται ὁ Κύριος.
Μάγοι τόν κηρύττουν καὶ λέγουσι Βασιλέα μέγα καὶ Κύριον.
Τεριριριρεμ τεριριριρεμ τεμ και ανανες
χαῖρε ἄχραντε, τεμ καὶ νενενὰ χαῖρε Δέσποινα.
Νῦν Ἡρῴδης σήμερον ἤκουσεν ἀληθείας θαῦμα κι ἐθαύμασεν
Τεριριριρεμ τεριριριρεμ τεμ και ανανες
χαῖρε ἄχραντε, τεμ καὶ νενενὰ χαῖρε Δέσποινα.
Ξένον καὶ παράδοξον ἄκουσμα, και η συγκατάβασις ἄρρητος
Τεριριριρεμ τεριριριρεμ τεμ και ανανες
χαῖρε ἄχραντε τεμ καὶ νενενὰ χαῖρε Δέσποινα.
Ὁ μακροθυμήσας καὶ Κύριος, σώσαι τοὺς εἰς Σε καταφεύγοντας
Τεριριριρεμ τεριριριρεμ τεμ και ανανες
χαῖρε ἄχραντε τεμ καὶ νενενὰ χαῖρε Δέσποινα.
Ποιμένες ἰδόντες ἐδόξαζον, δόξα ἐν ὑψίστοις ἐκραύγαζον.
Ῥῆμα Ἰωσὴφ νύκτα ἤκουσεν ἄγγελος Κυρίου ἐλάλησε.
Σήμερον γεννᾶται ὁ Κύριος καὶ πᾶσα ἡ κτίσις ἀγάλλεται.
Τάξεις τῶν ἀγγέλων ἐξέστησαν επί το παράδοξον θέαμα
Ὑμνους και δεήσεις ἀνέμελπον τῶν πάντων Δεσπότην και Ἄνακτα.
Ερου ρεμ ερου ρεμ ερου ερου ρεμ
χαῖρε ἄχραντε.
Φῶς ἐν τῷ σπηλαίῳ ἐπέφανεν καὶ τὸν κόσμον ὅλον ἐφώτισε
Ἅγιος, Ἅγιος, Ἅγιος ὑπάρχεις καὶ Κύριος.
Χαίρουσα ή φύσις ἀγάλλεται και πανηγυρίζει κι εύφραίνεται.
Ψάλλοντες Χριστὸν τὸν Θεὸν ἡμῶν τὸν ἐν τῷ σπηλαίῳ τικτόμενον.
Ἅγιος, Ἅγιος, Ἅγιος ὑπάρχεις καὶ Κύριος.
Ὢ παρθενομήτορ καὶ Δέσποινα· σῷζε τοὺς εἰς Σὲ καταφεύγοντας.
Ερου ρεμ ερου ρεμ ερου ερου ρεμ χαίρε άχραντε.
Ἅγιος, Ἅγιος, Ἅγιος υπάρχεις και Κύριος.
Έχουμε αλήθεια έναν θησαυρό στην κουλτούρα μας, στην παράδοσή μας, με
βαθειά θεολογικά νοήματα, με ποιητική δομή, κάλαντα που μας εκφράζουν
σαν λαό, όσον αφορά την Ορθόδοξη πίστη μας. Μήπως θα ήταν καλό να
ξεκινήσει μια προσπάθεια να επαναφέρουμε τις παλιές καλές μας
συνήθειες στη ζωή μας; Από το να λέμε τα Φραγγόφερτα κάλαντα, Τρίγωνα
κάλαντα μες στη γειτονιά ήρθαν τα Χριστούγεννα κι η πρωτοχρονιά, ή ο
μικρός τυμπανιστής ,που στην ουσία δεν μας λένε και πολλά για το τόσο
σημαντικό γεγονός της σωτηρίας μας, μήπως να αρχίσουμε να λέμε τα δικά
μας κάλαντα, τα βυζαντινά;
ΓΙΑΝΝΗ ΚΟΤΖΑΜΠΑΣΗΣ
Υπεύθυνος Τμήματος Βεροίας
του Συλλόγου Φίλων των Απανταχού Κρυπροχριστιανών