Οι δια Χριστόν σαλοί-τρελοί, είναι συνήθως μοναχοί οι οποίοι αφήνουν την ησυχία των μοναστηριών τους και κατεβαίνουν στις πόλεις λειτουργώντας με πράξεις παράλογες και ανόητες οι οποίες όμως έχουν βαθύτερο νόημα και σκοπό ώστε να καταδείξουν την αλήθεια που βρίσκεται πίσω από τα προσχήματα και τους τύπους του κόσμου.
Δεν έχουν πρόβλημα να μπουν για παράδειγμα σε ταβέρνες, σε πορνεία, να συναναστραφούν κακόφημες συντροφιές, μοιάζοντας να συσσωματώνονται με το παράδειγμα των ανυπόληπτων της κοινωνίας.
Τη στιγμή αυτή είναι όμως που ο σαλός μοναχός φανερώνει την αλήθεια της σωτηρίας, πάντα με τρόπο που αρμόζει στο επίπεδο των συναναστραφέντων. Εξού και αστειεύεται, επιτιμάει του αμαρτωλούς, θαυματουργεί, διαβάζει τα μυστικά των ανθρώπων, χλευάζει δημόσια τα κρυφά παραπτώματά τους με τρόπο που μόνο ο ένοχος μπορεί να αντιληφθεί, τη στιγμή που και ο ίδιος στα μάτια τους τους φαντάζει πολύ αμαρτωλός, όντας φαινομενικά στο ίδιο επίπεδο αμαρτωλότητας.
Γι αυτό και καταλύει προκλητικά νηστείες, επισκέπτεται πορνεία, ομιλεί με διεφθαρμένους, εμπαίζοντας τελικά τα προσχήματα του κόσμου τούτου, λίγο πριν, επιστρέψει τη νύχτα με το αληθινό προσωπείο πια της αγιότητας, στην προσευχή και τη άσκηση. Εξου και ο σαλός άγιος για την εκκλησία είναι ο Άγιος στην πλέον ακραία μορφή άσκησης, της έσχατη αυταπάρνηση την πλήρη απέκδυση του εγώ.
Οι σαλοί κατά βάση έρχονται σε εποχές έντονης εκκοσμίκευσης του χριστιανικού βίου. Εμφανίζονται την εποχή που τα συμβατικά κριτήρια της κοινωνίας μετρούν την ηθική του Χριστού με τα μέτρα της κοινωνικής ευπρέπειας και όχι με το ευαγγελικό ήθος. Έρχονται να θυμίσουν πόσο ασυμβίβαστη είναι η σωτηρία του ανθρώπου όταν αυτή θέλει να ικανοποιεί την κοινωνική υπόληψη και να καταγγείλει την υποκρισία της συμβατικής ζωής. Ο ίδιος λοιπόν απορρίπτει το μανδύα της αγιότητας, γνωρίζοντας ότι η ατομική ηθική δημιουργεί αυτοϊκανοποίηση, αποφασίζοντας να άρει το σταυρό της Εκκλησίας στους ώμους του, για να σωθούν αμαρτωλοί και βασανισμένοι άνθρωποι.
Γνωρίζει δε, πως αυτό μπορεί να γίνει με τη φανέρωση των πλαστών προσωπείων της συμβατικής ευπρέπειας που αφανίζει την προσωπική ετερότητα και ελευθερία, κονιορτοποιώντας το υποκριτικό καθιερωμένο ύφος και τις απατηλές αξιολογήσεις. Αυτή τη μορφή άσκησης, δεν την επιλέγουν όμως οι ίδιοι, αλλά επιλέγονται απ΄τον ίδιο το Θεό να την πράξουν. Οι ίδιοι αποφασίζουν να δεχτούν αδιαμαρτύρητα την κλήση αυτή αλλά και τις αμαρτίες που τους προσάπτουν, αμαρτίες κοινές και κρύφιες μέσα στην κοινωνία, έτσι ώστε να ξεσκεπάσουν στην κοινωνία το ψευδές προσωπείο της.
Τελικά οι άγιοι αυτοί, μέτοχοι της βασιλείας του Θεού, υπερβαίνουν τη διάσπαση την ανθρώπινης οντότητας που προέρχεται από την αμαρτία και την κάνουν γεγονός κοινωνίας και αγάπης. Αποφασίζουν να καταδείξουν το ευαγγελικό ήθος, το οποίο δεν επιθυμεί την κατάλυση του νόμου, αλλά την υπέρβαση του νόμου στα πλαίσια της βασιλείας του Θεού.Έτσι και κερδίζουν την εμπιστοσύνη των αμαρτωλών, των δυστυχισμένων και των ανυπόληπτων, οδηγώντας τους στη σωτηρία.
Τα χαρακτηριστικότερα παραδείγματα σαλών αγίων είναι:
Συμεών Εμέσης
Ανδρέας ο δια Χριστόν σαλός
Θωμάς ο δια Χριστόν σαλός
Λουκάς Εφέσου
Ιωάννης ο σαλός
Βασίλειος ο σαλός
Ιωάννης Μόσχας
Προκόπιος ο Ρώσος
Ξένια της Αγίας Πετρούπολης
Πηγή: el.orthodoxwiki.org
https://orthodoxia.online/