Το κάλεσμα της νηστείας και τα οφέλη της στον ανθρώπινο οργανισμό
Δεκαπενταύγουστος και μελέτη για τη Νηστεία
Ο δρ Βιοχημείας Δ. Κουρέτας μιλά για την νέα μέθοδο αποχής από την τροφή για κάποιες ώρες, και την επίδρασή της στη γήρανση αλλά και στη νόσο του καρκίνου.
Στο ξεκίνημα του Αυγούστου καλούμαστε από την Εκκλησία να νηστέψουμε εκ των προτέρων για να χορτάσουμε μετά με την γιορτή της Παναγίας μας στα μέσα του Αυγούστου. Πριν βιαστούμε να δυσφορήσουμε με την διακοπή της αφθονίας και του θελήματός μας, ας σταθούμε να χαρούμε την τρυφερότητα με την οποία η Εκκλησία μάς περιβάλει και μας φροντίζει για να μην αρρωσταίνουμε πνευματικά και σωματικά. Σήμερα οι ερευνητές ανακαλύπτουν πως η ηθελημένη στέρηση τροφής στην εποχή μας μιμείται την έλλειψη τροφής που αντιμετώπιζε ο άνθρωπος παλιά και τον βοηθά να πλησιάσει πιο κοντά σε βιολογικές ανάγκες που κάποτε του ήταν οικείες και τον διατηρούσαν πιο υγιή.
H «διαλειμματική» νηστεία, δηλαδή το να στερούμαστε την τροφή για κάποιες ώρες της ημέρας, ή κάποιες μέρες της εβδομάδος πλησιάζει κατά πολύ τον παλαιό τρόπο ζωής. Η νηστεία αυτού του είδους μπορεί να συναντηθεί με την νοοτροπία της νηστείας στα Ορθόδοξα μοναστήρια καθώς οι μοναχοί στο Άγιον Όρος δεν τρώνε όλη την ώρα. Υπάρχει η τράπεζα μια ή δυο φορές την ημέρα και ο νους δεν εγκλωβίζεται στο να αναζητά την ευχαρίστηση στο φαγητό. Μην ξεχνάμε ότι η τροφή εκτός τράπεζας, χαρακτηριζόταν από τους μοναχούς ως λαθροφαγία.
Βρεθήκαμε και συζητήσαμε για την «διαλειμματική νηστεία» με τον κ. Δημήτρη Κουρέτα διδάκτορα βιοχημείας. Έχει εργαστεί ως ερευνητής στην ιατρική σχολή του Harvard στην Βοστώνη και βραβεύτηκε η δουλειά του στη καινοτομία των τροφίμων στην Ελλάδα και την ΕΕ. Σήμερα διδάσκει στο τμήμα βιοχημείας και βιοτεχνολογίας στο πανεπιστήμιο Θεσσαλίας.
κ. Κουρέτα, όταν λέμε διαλειμματική νηστεία τι εννοούμε; απόλυτη νηστεία; Περιγράψτε μας το μοτίβο της…
Με τον όρο διαλειμματική νηστεία εννοούμε την εναλλαγή μεταξύ τροφής και αφαγίας για κάποιες ώρες μέσα στην ημέρα. Ουσιαστικά έχουμε ένα μοτίβο μέσα στην ημέρα όπου κάποιες ώρες σιτιζόμαστε κανονικά ενώ άλλες βρισκόμαστε υπό διατροφικό περιορισμό. Το μοτίβο αυτό μπορεί να γίνει και σε επίπεδο εβδομάδας, όπου κάποιες μέρες τρεφόμαστε κανονικά ενώ άλλες μέρες είμαστε σε νηστεία (αφαγία).
Η διαλειμματική νηστεία (αφαγία) αποτελεί σήμερα μια από τις πιο δημοφιλείς τάσεις για καλύτερη υγεία, φυσική κατάσταση και απόκτηση σωστών διατροφικών συνηθειών ενώ ταυτόχρονα θρέφει και το πνεύμα διδάσκοντας πειθαρχία και αυτοσυγκράτηση. Οι άνθρωποι επιλέγουν την διαλειμματική νηστεία για να χάσουν βάρος, να βελτιώσουν την υγεία τους σε πολλά επίπεδα και να αποκτήσουν έναν διαφορετικό τρόπο ζωής. Ασφαλώς η διαλειμματική νηστεία δεν αφορά μόνο σε περιόδους εκκλησιαστικής νηστείας, αλλά αφορά ολόκληρο το έτος. Εννοείται ότι στις εκκλησιαστικές νηστείες τρώμε νηστίσιμα φαγητά, ενώ στις άλλες περιόδους τρώμε κανονικά αλλά με τον τρόπο της διαλειμματικής νηστείας. Άλλωστε νηστεύω σημαίνει δεν τρώω… Εδώ εννοούμε ότι δεν τρώω συνεχώς…
Κατά την διάρκεια των ωρών που βρισκόμαστε σε αφαγία, οι οποίες μπορεί να είναι από 14 έως και 24, δεν λαμβάνουμε καμία τροφή που να περιέχει θερμίδες. Μετά το πέρας των ωρών διατροφικού περιορισμού, ακολουθούμε ένα πρόγραμμα ισορροπημένης διατροφής. Δηλαδή κάποιος επιλέγει να φάει στη μία το μεσημέρι και στις 9 το βράδυ. Θα ξαναφάει μετά λχ από 14, 15 ή 16 ώρες. Ενδιάμεσα θα πίνει μόνο νερό, τσάι ή καφέ χωρίς ζάχαρη ή γάλα…
Η αφαγία αποτελεί σήμερα μία από τις πιο δημοφιλείς τάσεις για καλύτερη υγεία, φυσική κατάσταση και απόκτηση σωστών διατροφικών συνηθειών, ενώ διδάσκει πειθαρχία
Επομένως δεν λαμβάνουμε στερεά τροφή. Υπάρχει περιορισμός και στα υγρά; Ακόμη και στο νερό;
Προφανώς και όχι. Νερό, τσάι, καφές χωρίς προσθήκη ζάχαρης ή γάλακτος, και άλλων μη θερμιδικών ποτών επιτρέπονται καθ’ όλη την διάρκεια του διατροφικού περιορισμού.
Πως επιδρά η «διαλειμματική» νηστεία στην φυσιολογία μας;
Η λέξη «τρώω» συνήθως συσχετίζεται με την κατανάλωση κάτι νόστιμου. Στην πραγματικότητα σημαίνει να προμηθεύουμε τα κύτταρα του σώματός μας με θρεπτικά συστατικά. Αυτό εξασφαλίζεται με δύο τρόπους, επομένως υπάρχουν δύο διατροφικά προγράμματα:
1. Θρέψη, όπου καταναλώνεται τροφή, υποβάλλεται σε επεξεργασία από το πεπτικό σύστημα και θρέφει τα κύτταρα του σώματος.
2. Νηστεία, όπου η πεπτική οδός είναι σε ηρεμία και τα κύτταρα του σώματος λαμβάνουν θρεπτικά συστατικά από τις αποθήκες του σώματος, κυρίως από τον λιπώδη ιστό.
Και τα δύο διατροφικά προγράμματα μας παρέχουν την απαραίτητη ενέργεια και τα δομικά στοιχεία για την αναγέννηση των κυττάρων, μπορούν να προάγουν την ευζωία και την ικανοποίηση, αν εκτελούνται σωστά.
Οι έρευνες για τη βελτίωση του καρδιαγγειακού συστήματος και τη μείωση κινδύνου εμφάνισης στεφανιαίας νόσου και διαβήτη
Τι γνωρίζουμε σήμερα για αυτό βιοχημικά;
Όταν υπάρχει περίσσεια τροφής, αυτή καίγεται αναερόβια που δεν συμφέρει ενεργειακά. Και αυτό γίνεται γιατί ακριβώς υπάρχει περίσσεια. Όταν υπάρχει έλλειψη, τότε καίγεται αερόβια που συμφέρει ενεργειακά. Αυτή η πολύ σημαντική αλλαγή λέγεται στην βιολογία «μεταβολική αλλαγή» (metabolic shift), και δημιουργεί σημαντικά γεγονότα στον οργανισμό του ανθρώπου. Όταν ο άνθρωπος δεν είχε τροφή, επειδή αναγκαζόταν να την μοιραστεί με τον άλλον, αυτό βοήθησε και στην ανάπτυξη της συντροφικότητάς του, όπως και άλλων συμπεριφορών. Επομένως για χιλιάδες χρόνια ήταν μαθημένος να νηστεύει, σε περιόδους που δεν είχε τροφή.
Τι επίδραση έχει η «διαλειμματική» νηστεία σε διάφορες νόσους όπως ο καρκίνος, ο σακχαρώδης διαβήτης, το μεταβολικό σύνδρομο, οι νόσοι του καρδιαγγειακού και του νευρικού;
Θα σας απαντήσω μέσω της διεθνούς βιβλιογραφίας η οποία τα τελευταία χρόνια αυξάνεται πάνω στο συγκεκριμένο θέμα. Σε διάφορα άρθρα ανασκόπησης περιγράφονται τα στοιχεία που υποδεικνύουν ότι ο θερμιδικός περιορισμός σε συνδυασμό με την διαλειμματική νηστεία, μπορούν να παρατείνουν την υγεία διαφόρων συστημάτων του οργανισμού και κυρίως του νευρικού συστήματος επιφέροντας βασικές μεταβολικές και κυτταρικές αλλαγές που ρυθμίζουν τη διάρκεια ζωής. Η νηστεία και ο θερμιδικός περιορισμός επηρεάζουν τον μεταβολισμό της ενέργειας και των ριζών του οξυγόνου καθώς και τα συστήματα απόκρισης στο κυτταρικό στρες, με τρόπους που προστατεύουν τους νευρώνες από τους γενετικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες από τους οποίους διαφορετικά θα πέθαιναν κατά τη διάρκεια της γήρανσης.
Έρευνες έχουν δείξει ότι η διαλειμματική νηστεία είναι επωφελής για πολλές πτυχές της υγείας συμπεριλαμβανομένου του καρδιαγγειακού συστήματος. Μία μελέτη διαπίστωσε ότι η νηστεία όχι μόνο μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης στεφανιαίας νόσου και διαβήτη, αλλά οδηγεί επίσης σε σημαντικές θετικές αλλαγές στα επίπεδα χοληστερόλης στον ορό του αίματος. Επιπλέον, η νηστεία αυξάνει την επιβίωση από ισχαιμικό επεισόδιο του μυοκαρδίου. Έχει επίσης βρεθεί ότι βελτιώνει την αυτοφαγία στις αρτηρίες, έναν μηχανισμό που συχνά εξασθενεί σε ηλικιωμένα άτομα. Πρόκειται για την κυτταρική διαδικασία αυτοκαθαρισμού που απομακρύνει τις κυτταρικές βλάβες όπως αναφέρθηκε παραπάνω. Έχει αποδειχθεί ότι η μειωμένη αυτοφαγία οδηγεί σε μειωμένη λειτουργία του ενδοθηλίου (κύτταρα των αγγείων). Τα άτομα που υπέφεραν μια καρδιακή προσβολή παρουσιάζουν επίσης χαμηλότερα επίπεδα αυτοφαγίας.
Όσον αφορά τον καρκίνο, η σκόπιμη στέρηση της τροφής για μικρά διαστήματα, ό,τι ακριβώς προτείνει η διαλειμματική νηστεία, φαίνεται ότι μπορεί να αποτελέσει ένα σημαντικό «όπλο» εναντίον του καρκίνου. Ένα πρόσφατο άρθρο του επιστημονικού περιοδικού Nature δείχνει ότι η νηστεία αυτού του είδους «στραγγαλίζει» και σκοτώνει από ασιτία μόνο τα καρκινικά κύτταρα που βρίσκονται υπό χημειοθεραπεία και όχι τα φυσιολογικά.
Σε ποιες άλλες παθήσεις μπορεί να βοηθήσει;
Όπως μπορείτε να δείτε και σχηματικά, τα οφέλη της διαλειμματικής νηστείας είναι πολλά και πολυεπίπεδα:
Πώς επηρεάζει η νηστεία το φαινόμενο της γήρανσης, δηλαδή τα προβλήματα φθοράς που ταλαιπωρούν το σώμα μας;
Υπάρχουν πολλά υποσχόμενες μελέτες σε ζώα που δείχνουν ότι ο περιορισμός της διατροφής, συμπεριλαμβανομένου του θερμιδικού περιορισμού και της διαλείπουσας νηστείας, μπορεί τουλάχιστον σε ορισμένες περιπτώσεις να επεκτείνει την υγιή διάρκεια ζωής και να καθυστερήσει τις παθήσεις που σχετίζονται με το γήρας, σε διάφορα είδη από ζύμες μέχρι ποντικούς. Μελέτες επιπλέον έδειξαν ότι αρουραίοι που έτρωγαν μέρα παρά μέρα ή ακολουθούσαν κάποια πρότυπη μορφή διαλειμματικής νηστείας έζησαν κατά 36-83% περισσότερο από αρουραίους ελέγχου που ακολουθούσαν μια συνηθισμένη διατροφή. Πρέπει όμως να έχουμε στο μυαλό μας ότι κάτι τέτοιο δεν μπορεί να γενικευτεί ακόμα στον άνθρωπο καθώς χρειάζεται χρόνια μελέτη για να καταλήξουμε σε κάποιο παρόμοιο αποτέλεσμα στον άνθρωπο.
Η νηστεία ενδείκνυται και για πρόληψη; Πώς πρέπει να προσαρμόζεται ανάλογα με την κατάσταση της υγείας κάποιου;
Ας πάρουμε το παράδειγμα του καρκίνου. Σε μία μελέτη χρονικά περιορισμένης σίτισης σε ποντικούς, με διάρκεια λήψης τροφής μεταξύ 9-12 ωρών, η νηστεία αποδείχθηκε ότι αντιστρέφει την επιδείνωση της παχυσαρκίας και του διαβήτη τύπου 2 σε ποντίκια. Η παχυσαρκία είναι ένας σημαντικός παράγοντας κινδύνου για τον καρκίνο, ο οποίος μπορεί να υποστηρίξει την χρήση της νηστείας για την καλύτερη αντιμετώπιση του καρκίνου.
Μια δεύτερη μελέτη σε ποντίκια έδειξε ότι μια δίμηνη διατροφή με την μορφή διαλειμματικής νηστείας μείωσε τη συχνότητα εμφάνισης καρκίνου. Τα αποτελέσματα ήταν παρόμοια σε μια πιλοτική μελέτη από τους ίδιους επιστήμονες σε 19 ανθρώπους. Εκεί παρουσιάστηκαν μειωμένοι βιοδείκτες και παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση καρκίνου.
Σε μια μελέτη του 2016, η έρευνα έδειξε ότι ένας συνδυασμός νηστείας και χημειοθεραπείας επιβραδύνει την πρόοδο του καρκίνου του μαστού και του καρκίνου του δέρματος. Ο συνδυασμός αυτών των δύο μεθόδων θεραπείας ανάγκασαν το σώμα να παράγει υψηλότερα επίπεδα βλαστικών κυττάρων του ανοσοποιητικού που διεισδύουν στον όγκο και τον καταπολεμούν. Η ίδια μελέτη επεσήμανε ότι η βραχυπρόθεσμη πείνα καθιστά τα καρκινικά κύτταρα ευαίσθητα στη χημειοθεραπεία ενώ παράλληλα προστατεύει τα φυσιολογικά κύτταρα. Επίσης προάγει την παραγωγή βλαστικών κυττάρων.
Με τους παραπάνω τρόπους η διαλειμματική νηστεία δρα προστατευτικά και προληπτικά στην εμφάνιση του καρκίνου.
«Τα αποτελέσματα των μελετών είναι πολύ ενθαρρυντικά»
Στην νηστεία αυτή λοιπόν, διαπιστώνουμε ότι η αφαγία για 16 περίπου συνεχόμενες ώρες καταργεί το πρωινό γεύμα που για πολλά χρόνια μαθαίναμε ότι είναι μια άριστη διατροφική συνήθεια.
Τα τελευταία χρόνια έχω ταξιδέψει λόγω της δουλειάς μου όπου με καλούν να κάνω διαλέξεις σε όλα τα μέρη του κόσμου. Βλέποντας πώς ζουν και τρέφονται διάφοροι λαοί από την Ανατολή έως των σύγχρονο δυτικό κόσμο, διαπίστωσα ότι υπάρχει ένα τεράστιο κενό μεταξύ της παραδοσιακής διατροφής και των σύγχρονων επιλογών γευμάτων της δύσης. Ο άνθρωπος σε πολλές χώρες δεν τρώει πρωινό όπως ακριβώς γινόταν και στον δυτικό κόσμο αρκετές δεκαετίες παλαιότερα. Ψάχνοντας στην συνέχεια στην βιβλιογραφία διαπίστωσα πως τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότεροι ερευνούν την επίδραση της διαλειμματικής νηστείας στην υγεία του ανθρώπου και μάλιστα τα αποτελέσματα των μελετών δείχνουν πολύ ενθαρρυντικά.
Το σώμα μας, ως οργανισμός είναι ένα θαύμα κατασκευής από μόνο του. Ανακαλύπτουμε μέσω της επιστήμης τα «προγράμματα» που ο Δημιουργός μας «τοποθέτησε» έτσι ώστε να καταπολεμά ο άνθρωπος τις ασθένειες και τα προβλήματα μέσω μελετημένων σχεδιασμών στα εσωτερικά μας όργανα που αντιδρούν και πολεμούν για χάρη μας ως γνήσιοι φρουροί. Η τροφή και η νηστεία είναι τα δικά μας δώρα ευγνωμοσύνης και ταυτόχρονα χείρα βοηθείας σε αυτούς τους φρουρούς.
Καλό Δεκαπενταύγουστο.
___________
Σοφία Χατζή
δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα
ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΑΛΗΘΕΙΑ, 07.08.2019
https://apantaortodoxias.blogspot.com/