Συζήτηση μὲ τὸν Ἀρχιμανδρίτη Παρθένιο, Ἡγούμενο τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Ἁγίου Παύλου Ἁγίου Ὅρους. Μέρος Α΄
Ὁ Ἀρχιμανδρίτης Παρθένιος (Μουρελάτος) ἄφησε τὴν κοσμικὴ ζωή καί πήγε στό Ἅγιον Ὅρος στὴν Ἱερὰ Μονή τοῦ Ἁγίου Παύλου ὅταν ἦταν πολὺ νέος. Μετὰ ἀπὸ 20 χρόνια,
ἠ αδελφότητα αὐτῆς τῆς Ἱερᾶς Μονῆς τὸν ἐξέλεξε Ἡγούμενό της (ἐκείνη τὴν ἐποχὴ ἦταν ἕνας ἁπλὸς μοναχός, δασοφύλακας). Τώρα ὁ Γέρων Παρθένιος, ποὺ ἀσκήτευσε στὸ Ἅγιον Ὅρος γιὰ περισσότερο ἀπὸ 56 χρόνια, εἶναι ἕνας ἀπὸ τοὺς πιὸ διακεκριμένους πνευματικοὺς στὸν ἑλληνικὸ κόσμο.
– Γέροντα, πότε ἤρθατε στὸ Ἅγιον Ὅρος;
– Ἦρθα στὸ Ἅγιον Ὅρος τὸ 1954.
– Καὶ πόσο καιρὸ εἶστε Ἡγούμενος τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Ἁγίου Παύλου;
– Ἐδῶ καὶ 36 χρόνια εἶμαι Ἡγούμενος. Ἀπὸ τὸ 1974.
– Βρήκατε τὸ Ἅγιον Ὅρος στὴν κατάσταση, ποὺ ἐμεῖς δὲν θὰ μπορέσουμε πιὰ νὰ δοῦμε. Πεῖτε μας γιὰ τὸ Ἅγιον Ὅρος ἐκείνης τῆς ἐποχῆς.
– Ἐκείνη τὴν ἐποχή, πολλὰ ἁγιορείτικα μοναστήρια ἦταν σὲ παρακμή, ἀφοῦ δὲν εἶχαν μοναχούς. Ἦταν μία περίοδος πού, γιὰ παράδειγμα, ὑπῆρχαν πέντε μοναχοὶ στὴν Μονὴ Φιλοθέου καὶ περίπου δέκα ἄτομα στὴν Μονὴ Σιμωνόπετρας. Ἐδῶ, στὴν Μονὴ τοῦ Ἁγίου Παύλου, ὑπῆρχαν πενήντα ἀδελφοί. Πολλὰ κελιά, σκῆτες, σπίτια καὶ κτίρια καταστράφηκαν. Μόνο ἐννέα...
μοναστήρια ἀκολουθοῦσαν τὸν κοινόβιο τρόπο ζωῆς, καὶ τὰ ὑπόλοιπα ἕντεκα ἀκολουθοῦσαν τὴν ἰδιορρυθμία. Ἡ κατάσταση ἦταν τέτοια πού δημιουργήθηκε τὸ ἐρώτημα, τί θὰ συμβεῖ μὲ τὸ Ἅγιον Ὅρος στὴν συνέχεια; Καὶ αὐτὸ ποὺ συνέβη ἀργότερα στὸ Ἅγιον Ὅρος, συνέβη μὲ θαυματουργὸ τρόπο. Ὁ Κύριος καὶ ἡ Παναγία κανόνισαν νὰ γίνουν ἔτσι τὰ πράγματα ὥστε ὅλα τὰ μοναστήρια νὰ μετατραποῦν σὲ κοινόβια. Καὶ αὐτὸ τὸ γεγονὸς ξεκίνησε τὴν πορεία του τότε, ὅταν ὅλο τὸ Ἅγιον Ὅρος γιόρταζε τὴν χιλιετία ἀπὸ τὴν ἵδρυση τῆς Μεγίστης Λαύρας.
Κατὰ τὴν διάρκεια αὐτῆς τῆς χιλιετίας, ἔχουν συμβεῖ πολλά... Δεδομένου ὅτι ὑπῆρξαν πολλοὶ πόλεμοι καὶ προβλήματα ὄχι μόνο στὰ Βαλκάνια ἀλλὰ καὶ σὲ ὅλο τὸν κόσμο, αὐτὸ ἄγγιξε καὶ τὸ Ἅγιον Ὅρος ποὺ ἐπίσης πέρασε τὴν φάση τῆς αἰχμαλωσίας, καθὼς καὶ τοὺς πολέμους, τὶς δολοφονίες καὶ τὶς πειρατικὲς ἐπιδρομές. Καὶ στὴν συνέχεια ἀπελευθερώθηκε. Οἱ Τοῦρκοι διέθεταν ἐδῶ τὸ στρατό τους μὲ δέκα χιλιάδες στρατιῶτες, καὶ ὅλο τὸ Ἅγιον Ὅρος ἔπρεπε νὰ ταΐζει ὁλόκληρο στρατό. Ἐπειδὴ ὅλα τὰ μοναστήρια ἦταν φτωχά, ἔκλεισαν τὶς τράπεζές τους. Ὡς συνέπεια ὅλα τὰ μοναστήρια συνέχισαν νὰ ἀκολουθοῦν τὴν ἰδιορρυθμία, διότι δὲν μποροῦσαν νὰ τὰ βγάλουν πέρα. Στὴν συνέχεια, σιγὰ σιγά, σταδιακά, τὰ μοναστήρια ἀπὸ ἰδιόρρυθμα, ἔγιναν καὶ πάλι κοινοβιακά. Ἔτσι, τὸ μοναστήρι μου – ἡ Μονὴ Ἁγίου Παύλου ἀπὸ τὸ 1700 ἕως τὸ 1840 ἦταν ἰδιόρρυθμο καὶ στὴν συνέχεια ἔγινε κοινοβιακό. Στὸ χρονικό τῆς Μονῆς ἀναφέρεται πῶς συνέβη αὐτό, πῶς ἦρθε ὁ ἡγούμενος ... Τὸ Ἅγιον Ὅρος ἔχει μακρὰ ἱστορία.
– Φαίνεται, ὅτι τότε ἡ κατάσταση στὸ Ἅγιον Ὅρος δὲν ἦταν καλή;
– Ἡ κατάσταση ἦταν καλή, ἀλλὰ ὄχι σὲ ὅλα τὰ μοναστήρια. Σὲ μερικὰ μοναστήρια ὑπῆρχαν ἀδελφότητες καὶ ὅλα ἦταν ὡραῖα ἐκεῖ: ἕνας ξενώνας κτλ. Ἀλλὰ πολλὰ ἰδιόρρυθμα μοναστήρια ἦρθαν στὴν ἐρήμωση.
Τώρα ἡ κατάσταση στὸ Ἅγιον Ὅρος εἶναι καλύτερη ἀπὸ τότε, ἀφοῦ τὰ μοναστήρια εἶναι ἐντάξει, ἔχουν ἔρθει ἐκπαιδευμένοι ἄνθρωποι. Ἐδῶ διατηροῦν τὴν παλιὰ τάξη καὶ συμμορφώνονται μὲ τὸν Καταστατικὸ Χάρτη τοῦ Ἁγίου Ὅρους. Τίποτα ἀπὸ τὰ παλιὰ δὲν ἔχει ἀλλάξει, οὔτε τὸ παραμικρό.
Ἱερὰ Μονὴ Ἁγίου Παύλου τοῦ ἉγίουΟρους. Φωτο: A. Ποσπέλοφ / Pravoslavie.Ru
– Γέροντα, καὶ ἀπὸ τὴν πνευματικὴ ἄποψη, πότε ἦταν καλύτερη ἡ ζωή: τότε ἢ τώρα;
– Μπορῶ νὰ σᾶς πῶ ὅτι τώρα. Δὲν θὰ μποροῦσα νὰ πῶ ὅμως ὅτι ἐκείνη τὴν ἐποχὴ δὲν ἦταν καλή. Ὑπῆρχαν πάντα καλοὶ μοναχοὶ καὶ κακοί, τότε καὶ τώρα. Ἀλλὰ τώρα ὑπάρχουν περισσότεροι καλοὶ μοναχοί. Ἔτσι εἶναι.
– Στὴν Ρωσία κατὰ τὴν διάρκεια τῆς σοβιετικῆς περιόδου, ὅλα τὰ μοναστήρια, μὲ ἐξαίρεση τῆς Ἱερᾶς Μονῆς τῶν Σπηλαίων τοῦ Πσκώφ, ἔκλεισαν καί, κατὰ συνέπεια, ἡ μοναστικὴ παράδοση στὴν χώρα μας ἔχει σχεδὸν διακοπεῖ. Τώρα ὑπάρχει πρόβλημα μὲ τὴν ἀναβίωση τοῦ μοναχισμοῦ, τοῦ μοναστικοῦ πνεύματος. Ποιὸ εἶναι τὸ πιὸ σημαντικὸ πράγμα πού θὰ μπορούσαμε νὰ παραλάβουμε ἀπὸ τὸ Ἅγιον Ὅρος; Τί χρειάζεται νὰ προσέχουν τὰ μοναστήρια πού ἀνοίγουν σήμερα;
– Ἐὰν μία παράδοση διακόπτεται, τότε εἶναι δύσκολο νὰ ἀνανεωθεῖ, εἶναι δύσκολο νὰ ἀκολουθηθεῖ. Ἀλλὰ μπορεῖτε, νομίζω, νὰ πάρετε διαφορετικοὺς Καταστατικοὺς Χάρτες. Στὸ Ἅγιον Ὅρος ὑπάρχει ἕνας παραδοσιακὸς χάρτης, ὁ Καταστατικὸς Χάρτης ποὺ ὁρίζει τὴν διοίκηση τοῦ Ἁγίου Ὅρους καὶ μπορεῖτε νὰ πάρετε κάποιες διατάξεις ἀπὸ ἐκεῖ καὶ νὰ τὶς χρησιμοποιεῖτε. Ἀφοῦ δὲν ὑπάρχει παράδοση, τί ἄλλο πρέπει νὰ κάνετε;
Καὶ στὴν Ρουμανία ἦταν ἡ ἴδια κατάσταση μὲ τὴν δική σας. Στὴν Ρουμανία συνελήφθησαν ὅλοι οἱ κληρικοί, ὅπως ἐπίσης ἐκδιώχθηκαν ἀπὸ μοναστήρια, βασανίστηκαν μέχρι θανάτου, ἡ ζωὴ τους βρισκόταν σὲ συνεχῆ κίνδυνο. Τί γνωρίζουν τώρα τὰ παιδιά; Τί γνωρίζει τώρα ἡ νεολαία; Ἡ παράδοση χάνεται καὶ αὐτὸ εἶναι πολὺ ἀρνητικό. Γιατί ὁ Θεὸς ἄφησε νὰ συμβεῖ αὐτό;... Κατὰ κάποιο τρόπο τὸ ἄφησε νὰ πάει ἔτσι.
Ἡ Κοίμηση τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου. Ἡ τοιχογραφία τῆς ἀρχαίας σερβικῆς εκκλησίας πουχτίστηκεστην ἹεράΜονηΑγιου Παύλου. Φῶτο: A. Ποσπέλοφ / Pravoslavie.Ru
Ἀλλὰ πολλὰ μοναστήρια στὴν Ρωσία καὶ στὴν Ρουμανία χτίστηκαν ἀπὸ μοναχούς τοῦ Ἁγίου Ὅρους. Γιὰ παράδειγμα, ὁ Ἅγιος Παΐσιος[1] πῆρε τὰ Ἁγιορείτικα Τυπικὰ καὶ τὰ χρησιμοποιοῦσε στὰ μοναστήρια του, καὶ ἴσως τὰ Τυπικὰ του ἦταν ἀκόμη αὐστηρότερα ἀπὸ τὰ δικά μας. Ἀλλὰ τὰ μοναστήρια ζοῦσαν, καὶ εἶχαν καλὴ πνευματικὴ κατάσταση.
– Δηλαδή, καλύτερα νὰ πάρει κανεὶς τὰ Τυπικὰ τοῦ Ἁγίου Ὅρους;
– Ναί, καλύτερα νὰ πάρετε τὰ Τυπικὰ ἀπὸ τὸ Ἅγιον Ὅρος. Πάρτε, γιὰ παράδειγμα, κάποιο ἁγιορείτικο μοναστήρι μὲ ἐσωτερικὸ Τυπικό, τὸν Καταστατικὸ Χάρτη καὶ διαφορετικὲς παραδόσεις.
– Καὶ ἂν ὁ τοπικὸς Ἐπίσκοπος δὲν συμφωνεῖ; Στὴν Ρωσία δὲν εἶναι τόσο οἱ Ἡγούμενοι τῶν Ἱερῶν Μονῶν ποὺ λαμβάνουν ἀποφάσεις, ὅσο οἱ Ἀρχιερεῖς τους.
– Τὸ πιὸ σημαντικὸ εἶναι ἡ οἰκονομία. Τί νὰ κάνουμε ἂν ἡ ἀδελφότητα ἑνὸς μοναστηριοῦ θέλει νὰ ἔχει καλὰ καὶ σωστὰ Τυπικά, ἐνῶ ὁ Ἐπίσκοπός τους εἶναι ἐναντίον τους. Ναί, εἶναι δύσκολο ὅταν οἱ ἐπίσκοποι διοικοῦν τὰ πάντα, καὶ σὲ περίπτωση ἐὰν κάποιος Ἡγούμενος δὲν τοὺς ἀρέσει καὶ δὲν τοὺς κάνει τυφλὴ ὑπακοή, τότε τὸν διώχνουν. Αὐτὸ λέγεται ἐπισκοποκρατία. Καταλάβατε;
Ἐδῶ, γιὰ παράδειγμα, στὸ Ἅγιον Ὅρος, ἀκόμη καὶ ὁ Πατριάρχης δὲν κάνει παρέμβαση. Στὰ μοναστήρια τοῦ Ἁγίου Ὅρους ἔχουμε αὐτοδιοίκηση, καὶ ὅταν ὁ Ἡγούμενος φεύγει, μαζεύεται ὅλη ἡ ἀδελφότητα, παίρνει τὸν ἐσωτερικὸ Καταστατικὸ χάρτη καὶ ὅλοι μαζὶ ἐκλέγουν τὸν νέο Ἡγούμενο μὲ ψηφοφορία. Ὁ Πατριάρχης δὲν ἔχει κανένα λόγο καὶ δὲν μπορεῖ νὰ ἐπηρεάσει μὲ κανένα τρόπο. Φυσικά, εἶναι ἀπαραίτητο ὁ ὑποψήφιος νὰ μὴν εἶναι κακός, ἀλλὰ θετικός, κατάλληλος.
Αὐτὸ ἐξηγεῖ τὴν μακροζωία τοῦ Ἁγίου Ὄρους— γεγονὸς ποὺ κανένας Ἐπίσκοπος δὲν μπορεῖ νὰ παρέμβει στὴν πορεία αὐτῆς τῆς ζωῆς. Φυσικά, ἔχουν μεγάλο σεβασμὸ πρὸς τὸν Πατριάρχη, ὁ ὁποῖος ἁπλὰ ἐπιβλέπει τὴν κατάσταση, ἀλλὰ δὲν ἔχει δικαίωμα νὰ διαχειρίζεται τὶς ἐσωτερικὲς ὑποθέσεις τοῦ Ἁγίου Ὅρους καὶ ὡς συνέπεια δὲν παρεμβαίνει.
Αὐτὸ τὸ διάστημα χρειάζεται νὰ ἐξωραΐσω τὴν αὐλὴ στὴν σκήτη τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου. Πόσα χρήματα χρειάζονται γιὰ αὐτὸ τὸ ἔργο! Ἂν ἤμουν σὲ ἕνα μοναστήρι πού ὅλα ἐλέγχει ἕνας ἐπίσκοπος, θὰ μοῦ εἶχαν πεῖ: «Μὲ τί ἀσχολεῖσαι ἄραγε ἐκεῖ; Ἂσ’ το καλύτερα. Εἶμαι κατά». Ὅμως στὰ μοναστήρια μας ἔχουμε αὐτοδιοίκηση, καὶ ἔτσι ὑπάρχει μία τέτοια δυνατότητα.
Ἄποψη τοῦ Ἁγίου Ὅρους ἀπὸ τὴν κορυφὴ τοῦ Ἄθω. Φῶτο: A. Ποσπέλοφ / Pravoslavie.Ru
– Γέροντα, πεῖτε μας λίγο γιὰ τὶς μοναστικὲς παραδόσεις τοῦ Ἁγίου Ὅρους. Σὲ ποιὰ ἡλικία εἶναι δυνατὴ ἡ μοναχικὴ κουρά;
– Μπορεῖ κανεὶς νὰ καρεῖ μοναχὸς ἀπὸ τὴν ἐνήλικη ἡλικία, δηλαδὴ ἀπὸ 18 ἐτῶν. Δὲν μπορεῖ κανεὶς ποτὲ νὰ τοῦ στερήσει τὴν μοναχικὴ ἰδιότητα – δὲν ὑπάρχει τέτοια πρακτικὴ στὴν Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος.
– Μήπως μπορεῖ ἕνας μοναχὸς νὰ ἐγκαταλείψει τὸ μοναστήρι;
– Ἕνας μοναχὸς μπορεῖ νὰ ἐγκαταλείψει τὸ μοναστήρι του μόνο σὲ δύο περιπτώσεις: ἐὰν ὁ ἡγούμενος εἶναι αἱρετικὸς ἢ ἐὰν στὸ μοναστήρι ὡς μαθητὲς ὑπάρχουν παιδιά..
– Καὶ τί γίνεται ἐὰν ὑπάρχουν γυναῖκες στὸ μοναστήρι;
– Τώρα σχεδὸν παντοῦ, ἐκτὸς ἀπὸ τὸ Ἅγιον Ὅρος, ὑπάρχουν γυναῖκες.
– Τί γίνεται μὲ ἐκείνους πού ἐγκαταλείπουν τὸ μοναστήρι χωρὶς τὴν εἰδικὴ ἄδεια; Τί ἐπιτίμιο τοὺς ἐπιβάλλεται;
– Αὐτὸ ἀποφασίζει ὁ πνευματικός, ὁ ὁποῖος ἐξετάζει, πόσο καιρὸ ὁ ἔνοχος ἔζησε ὡς κοσμικὸς καὶ τί ἁμαρτίες ἔπραττε. Ὅμως δὲν πρέπει νὰ στερηθεῖ τὴν Θεία Κοινωνία ὁ μοναχὸς ποὺ ἔχει δραπετεύσει (ἀκόμα καὶ αὐτὸς ποὺ ἔχει παντρευτεῖ). Αὐτὴ θὰ ἦταν μία πολὺ σοβαρὴ τιμωρία.
Ὑπάρχουν πολλοὶ παράγοντες ποὺ μπορεῖ νὰ θεωρηθοῦν ἐλαφρυντικὲς ἀπὸ τὴν οἰκονομία στὸ θέμα ἐπιβολῆς ἐπιτιμίων. Καὶ πάντα ἡ προσέγγιση πρέπει νὰ εἶναι συγκεκριμένη σὲ κάθε περίπτωση, δηλ. ἀτομική.
– Γέροντα, ὅπου καὶ νὰ πᾶμε, μᾶς μιλᾶνε παντοῦ μὲ μεγάλη ἀγάπη γιὰ τὸν Γέροντα Παΐσιο Ἁγιορείτη. Τὸν ἔχετε γνωρίσει προσωπικά;
– Φυσικὰ καὶ τὸν ἔχω γνωρίσει, ἐπικοινωνήσαμε, μιλήσαμε. Ὁ π. Παΐσιος ἦταν ἐδῶ τὰ ἴδια χρόνια μὲ ἐμένα. Εἶχε μεγάλο χάρισμα ἀπὸ τὸν Θεό. Οἱ ἄνθρωποι τὸν τιμοῦν πολύ. Ἀγαποῦσε τοὺς ἀνθρώπους, ἀγκάλιαζε ὅλους μὲ τὴν ἀγάπη του. Εἶχε προορατικὸ χάρισμα, μποροῦσε νὰ δώσει τὴν σωστὴ συμβουλή, ὁ Κύριος τὸν ἀξίωσε μὲ τέτοιο χάρισμα. Ἦταν ἀγωνιστής, ἀσκητής, ταυτόχρονα κάποιες φορὲς ἦταν αὐστηρός, μποροῦσε καὶ νὰ σὲ μαλώσει. Ὁ Κύριος τὸν ἐπροίκισε μὲ πολλὰ χαρίσματα καὶ ἔτσι, βοήθησε πολλοὺς ἀνθρώπους, πολλοὺς νέους, πολλὲς οἰκογένειες. Σήμερα στὸν τάφο του γίνονται πολλὰ θαύματα.
– Εἴχατε συνεχόμενη ἐπικοινωνία μαζί του;
– Δὲν μποροῦσα νὰ τοῦ μιλήσω πολύ, γιατί ὁ Γέρων Παΐσιος τὰ ἔλεγε περισσότερο ὄχι μὲ τὰ χείλη, ἀλλὰ μιλοῦσε μὲ τὴν καρδιά του. Δὲν πήγαινα καὶ τόσο συχνὰ νὰ τὸν δῶ. Ὅμως αὐτὸς μὲ τὴν σειρὰ του ἔστελνε πολλὰ παιδιὰ στὸ μοναστήρι μας γιὰ ἐξομολόγηση, ὥστε νὰ ἐνταχθοῦν στὴν πνευματικὴ μοναστικὴ ζωή. Εἴχαμε καλὲς σχέσεις.
– Καὶ ποιὸς ἦταν ὁ δικός σας πνευματικός;
– Ὅταν ἦρθα στὸ μοναστήρι, ὁ Ἡγούμενος δὲν μᾶς ἐξομολογοῦσε, ἀφοῦ ἦταν γέρος καὶ εἶχε ἐξαντληθεῖ. Ὁ ἐξομολόγος ἐρχόταν ἀπὸ τὴν Σκήτη τῆς Ἁγίας Ἄννης. Ἐρχόταν κάθε εἴκοσι μὲ τριάντα ἡμέρες. Μερικὲς φορὲς ἐξομολογούμασταν στὸν πνευματικό τῆς Νέας Σκήτης. Τώρα αὐτὸ δὲν ἰσχύει: ὁ ἐξομολόγος δὲν ἔρχεται ἀπὸ ἔξω.
Συνεχίζεται...
Μὲ τόν Ἡγούμενο Παρθένιο μίλησε ὁ Αντὸν Ποσπέλοφ. Μεταφραση: Ελένη Ὀγκορόντνικ,Pravoslavie.ru
http://www.orthodoxia-ellhnismos.gr