Ο Ηλίας Παναγουλάκης γεννήθηκε στην Καλαμάτα το έτος 1873.Γράμματα δεν έμαθε.
Μόλις που μπορούσε να διαβάζει και να γράφει. Μέχρι τα 30 τουχρόνια ήταν οργανοπαίχτης και διατηρούσε μία μικρή ταβέρνακοντά στον ναό του Αγ. Νικολάου. Εκεί συγκεντρωνότανε και όλη ηαλητεία της πόλης της Καλαμάτας της οποίας ήταν ο αρχηγός καιστην οποία ασκούσε ισχυρή επιρροή.Ήταν μέχρι την ηλικία των 30ετών καταφρονητής κάθε πνευματικής αξίας και αρετής, άτακτοςστη ζωή και αχαλίνωτος στην γλώσσα. Ζούσε βίο άτακτο καιακόλαστο. Κανέναν δεν υπολόγιζε και κανένα δεν φοβόταν. Το 1902σε ηλικία 30 ετών πέθανε ένας από τους πιο στενούς φίλους του. ΟΠαναγουλάκης πήγε στην κηδεία από κοινωνική υποχρέωση καιπαρακολούθησε όμως την Ιεροτελεστία με προσοχή. Το ρητό του ευαγγελικού αναγνώσματος της κηδείας «Μεταβέβηκενεκ του θανάτου εις την ζωήν» (Ιωάννης κεφ. 5 στ. 24) τον συγκλονίζει. Ήλθε σε αίσθηση της ματαιότητας του κόσμου καιμετανόησε.
Ρωτά γεμάτος αγωνία τους επιτρόπους του ναού αν υπάρχει άλλη ζωή μετά τον θάνατο, και εκείνοι άνθρωποι ευσεβείς τονκατηχούν στις αλήθειες της Ορθοδόξου πίστεως. Ο Παναγουλάκης είναι ήδη αιχμάλωτος της Θείας Χάριτος. Νιώθονταςφρίκη για τις προηγούμενες ασωτίες, πηγαίνει σε ένα πνευματικό –τον Ιερομόναχο Γλυμάνο της Μονής Βελανιδιάς–εξομολογείται με συντριβή τις αμαρτίες του και αποφασίζει να ζήση στο εξής μια υποδειγματική Χριστιανική Ζωή. Εκποιείκατόπιν όλα τα αντικείμενα της ταβέρνας του, μοιράζει τα χρήματα στους φτωχούς και κατόπιν επισκέπτεται όσουςπροηγουμένως είχε αδικήσει, ζητά γονατιστός συγνώμη και επανορθώνει τις αδικίες. Τέλος διαλέγει την στενή καιτεθλιμμένη οδό του ασκητή.
Λέγει ο προφήτης Δαβίδ: «Κύριε, εν τη θαλλάση οι οδοί σου και αι τρίβοι σου εν ύδασι πολλοίς, και τα ίχνη σου ουγνωσθήσονται», (Ψαλμός 76,20). Ποιός θα το φανταζόταν ποτέ, ότι ένας άσωτος γλεντζές και καταφρονητής, ευρήκε τονδρόμο του Θεού κάποια στιγμή που βρέθηκε κρύα και άψυχα στην Εκκλησία από κοινωνικό καθήκον.
Η περίπτωση του Ηλία Παναγουλάκη μας θυμίζει ότι ο Ευαγγελικός λόγος δεν είναι μία ουτοπία ούτε και απευθύνεται σευπερανθρώπους αλλά είναι η πρόκληση, αλλά και η πρόσκληση στη ζωή του καθένα από μας για να πορευθούμε τοδρόμο της Αγιότητας για τον οποίο έχουμε πλαστεί. Ο λόγος του Χριστού «Ου γάρ ήλθον καλέσαι δικαίους αλλάαμαρτωλούς εις μετάνοιαν» (Ματθαίος 9 στ.13) αλλά και τα ευαγγελικά περιστατικά της κλήσεως του Ζακχαίου ( Λουκά19στ.1010), της κλήσεως του τελώνη Ματθαίου ( Ματθαίος 9 στ.9-13) αλλά και το κείμενο της παραβολής του ΕυσπλάχνουΠατρός «Ασώτου Υιού» (Λουκάς 15 στ.11-32) εφαρμόζονται πλήρως στη ζωή του Παναγουλάκη. Η κατοπινή του σύντομηγήινη πορεία είναι θαυμαστή. Πηγαίνει πρώτα στη Μάνη όπου παραμένει για λίγους μήνες. Μετά επανέρχεται στηνΚαλαμάτα και καταλύει αρχικά σε ένα κελί κατά στο Ναΐδριο της Αγίας Άχνης, και μετά από λίγο σε ένα σπήλαιο που τότεβρισκόταν έξω από την πόλη κοντά στο κοιμητήριο της πόλεως, το οποίο μετέτρεψε σε ασκητικό κελί. Εκεί χωρίς να έχεικαρεί μοναχός έζησε για δεκαπέντε χρόνια με σκληρή άσκηση, νηστεία και προσευχή. Κρέας, ψάρια, αυγά, και γάλα δενέτρωγε ποτέ.
Λάδι μόνο κάθε Σάββατο και Κυριακή. Και Τετάρτη και Παρασκευή είχε ολοχρονίς πλήρη ασιτία. Δεν ήταν όμως μακριάαπό τους ανθρώπους, γιατί πολλοί τον επισκεπτόντουσαν, τον ζούσαν και άκουγαν το κήρυγμά του, και ήταν μέρος τηςκαθημερινής τους κουβέντας!! Κάθε Κυριακή και εορτή συνέρρεαν στο Ασκητήριο του Παναγουλάκη πλήθη Χριστιανώνστους οποίους κήρυττε τον λόγο του Θεού. Μέσα στο απέριττο οίκημα που κήρυττε, υπήρχε κρεμασμένο το ομοίωμα ενόςανθρώπινου σκελετού για να θυμίζει συνεχώς στους ακροατές την ματαιότητα του κόσμου τούτου. Το απλό και άτεχνο,αλλά προερχόμενο από την καρδιά που φλόγιζε η αγάπη του Χριστού κήρυγμα του Παναγουλάκη, αναγέννησε πλήθοςψυχών. Κήρυττε με απαράμιλλη ζέση την μετάνοια. Υπενθύμιζε τον πνευματικό και αιώνιο θάνατο και την απειλή τηςαιώνιας καταδίκης. Το ζωντανό παράδειγμα οδήγησε πολλούς στην οδό της Μετανοίας, της Ιεράς Εξομολόγησης, και τουςέκανε συνειδητά μέλη της Ορθοδόξου Εκκλησίας. Ο Απόστολος Παύλος γράφει «αλλά τα μωρά του κόσμου εξελέξατο οΘεός, ίνα καταισχύνει τα ισχυρά» (Α΄ Κορινθίους 1 στ. 27). Αυτό ήταν βίωμα ζωής για τον Παναγουλάκη. Γύρω από αυτόντον άνθρωπο είχε δημιουργηθεί ένα πνευματικό κίνημα στην ευρύτερη περιοχή, το οποίο δεν όφειλε την δημιουργία τουτόσο στα φλογερά κηρύγματα και τις ιδιαίτερες συζητήσεις που έκανε αυτός ο αγράμματος άνθρωπος, άλλα στην ίδια τηνζωή του.
Κοντά στον αγράμματο αυτό ασκητή μαθήτευσαν παιδιά τότε, κατοπινοί μεγάλοι εργάτες του Ευαγγελίου, όπως ο Φώτιος (Αρχιμανδρίτης Ιωήλ) Γιαννακόπουλος(1901-1966), ο Αρχιμανδρίτης Χρυσόστομος Παπασαραντόπουλος(1876-1972), μεγάλος Ιεραπόστολος της Αφρικανικής Ηπείρου, ο Αρχιμανδρίτης Ιωακείμ Αγιαννανίτης (1895-1955), μεγάληΑγιορείτικη μορφή και άλλοι πολλοί. Αξιοσημείωτος είναι ο τρόπος που τον γνώρισε και έγινε μαθητής του ο ΦώτιοςΓιαννακόπουλος, ο κατοπινός π. Ιωήλ. Αναφέρει ο ίδιος χαρακτηριστικά:
«…Μια μέρα του 1913, όταν ο Φώτης ήταν κοντά στα 12, ενώ έπαιζε ξυπόλητος στο δρόμο, μια γιαγιά, φτωχή και τυφλή,του ζήτησε να την οδηγήσει στην άγνωστη μέχρι τότε σπηλιά του ασκητή. Ο καλοσυνάτος Φώτης άφησε το παιχνίδι του μετα άλλα παιδιά και συνοδεύοντας την τυφλή άκουσε το κήρυγμα του Παναγουλάκη. Η γαλήνια όψη του και ο δυναμικός τουλόγος τον γοήτεψαν και έτσι αφέθηκε στο Άγιο Πνεύμα να τον οδηγήσει, ό,που το στόμα της τυφλής γιαγιάς έλεγε!!!! Απότότε ο Φώτης απέκτησε Δάσκαλο…. Από τότε και σε όλη του τη ζωή έλεγε «τι παράξενα, τι μυστήρια που ενεργεί ο Θεός;Εμένα στο φώς με οδήγησε μια γριά τυφλή. Τι σοφά που ενεργεί ο Θεός! Είχα την εντύπωση ότι την οδηγούσα εγώ. Και οΘεός μου έδειξε, ότι μου την είχε στείλει για να οδηγήσει Εκείνος, με αυτήν την «τυφλή», στο φώς της επιγνώσεώς τουεμένα που ‘έβλεπα’».
Μία άλλη φορά βρέθηκε μπροστά σε ένα θαυμαστό σημείο, που όχι μόνο τον σαγήνευσε, αλλά για το φιλοσοφικό του μυαλό, τον σιγούρεψε για την αλήθεια και τη δύναμη της Ορθόδοξης Πίστης. Ο Ηλίας Παναγουλάκης μιλούσε σε μίαομάδα νεαρών και αρκετούς μεγάλους για αυτή την Πίστη. Τότε ένας χρυσοκάνθαρος πετούσε συνεχώς πάνω από τακεφάλια τους και όλοι στράφηκαν σε αυτόν, χωρίς να προσέχουν τον ασκητή. Τότε ο Ηλίας, με το σημείο του σταυρού,επιτίμησε τον διάβολο, οπότε το ζωύφιο έπεσε κάτω νεκρό….Ο σοφός Φώτης τότε κατάλαβε!!! Αλήθεια, έχουμε σκεφθείπόσο δαιμονικό είναι το κάθε τι, που μας αποσπάει από το λόγο του Θεού και διώχνει από την ψυχή μας την κατάνυξη;Δεν είχε συμπληρώσει ακόμη τα σαράντα πέντε του χρόνια ο Παναγουλάκης, όταν προσβλήθηκε από βαρείας μορφήςφυματίωση και κοιμήθη εν Κυρίω, τον Ιανουάριο του 1917, αφήνοντας πίσω του πολλά πνευματικά τέκνα και φήμη Αγίουανδρός.
Ιερός Ναός Αγίας Τριάδος Βαγίων