Της Ζήνας Λυσάνδρου Παναγίδη, Φιλολόγου, Β.Δ
Σ’ όλες τις εφημερίδες πουθενά δεν συναντούμε τη λέξη απαγχονισμός, αλλά εκτέλεση. Πουθενά δεν αναφέρει ότι τούτα τα παλληκάρια ήταν μαχητές της Ε.Ο.Κ.Α., για ευνόητους λόγους. Τους ονομάζει νεαρούς Κυπρίους.
Αύριο, που θα΄ρθουν οι φωτεινές μέρες
θα πρέπει ν’ αναρτήσουμε -οι ζωντανοί-
απ’ το λαιμό μας στολίδι
δίπλα από το χρυσό σταυρό μας
ένα μικρό ομοίωμα κρεμάλας
Θάναι χρυσό κι αυτό.
Και θα΄χει μια κλωστή θηλειά στην άκρη.
Θα το προσκυνάμε κι αυτό.
Κι όταν ξανακινδυνέψουν τα χώματά μας
θα προσκυνήσουμε το ομοίωμα
και δρασκελώντας την όχθη του φόβου
θα ρίξουμε γροθιά
στα μούτρα του Μήδου.
(Σπ. Παπαγεωργίου)
10 Μαίου 1956! Δυο λεβεντονιοί του νησιού μας κίνησαν για ν’ ανταμώσουν την αθανασία. Ένα φως τους παρέσυρε τόσο γλυκά, με μιαν ακατάβλητη έλξη σ’ αυτό το ταξίδι τους που γυρισμό δεν έχει. Μπροστά τους μόνο η αγχόνη και το ολόδροσο δέντρο της λευτεριάς, που άνθιζε και θέριευε. Γι΄αυτούς είχε αξία ο θάνατος, γιατί πέθαιναν για την Ελλάδα.
Κι ο δυνάστης το’ ξερε καλά, γι΄αυτό έστησε τις αγχόνες, νομίζοντας πως θ’ αλυσοδέσει τον ήλιο, πως θα κλείσει το στόμα τους που τραγούδαγε για λευτεριά κι Ελλάδα. Κι όμως, ξέχασε πως τούτη η γη είναι Ελληνική, κι οι Έλληνες ακούνε την καρδιά πιότερο απ’ το μυαλό. Για τούτο και τ’ αμούστακα παιδιά γίνανε ήρωες και βάψανε με το αίμα τους αυτή τη γη.
Καραολής και Δημητρίου! Οι πρώτοι αγωνιστές της Ε.Ο.Κ.Α., που τους χάραξαν το λαιμό με το σκοινί της αγχόνης. Στην πρώτη άνοιξη της νιότης τους, πάγωσε το χαμόγελό τους.
Γλυκιά η ζωή, κι όμως ενσυνείδητα, κάνοντας τη μελέτη του θανάτου, διάλεξαν το «ευ ζην», πιστεύοντας στην αφθαρσία και την αθανασία της ψυχής. Η αιωνιότητα τούς υποδέχτηκε, καθώς δρασκέλιζαν την όχθη της ζωής. Κείνη τη νύκτα την αξημέρωτη, που ζύγιζαν τα χρόνια τους με τις χαρές που ζήσανε, μας μακάριζαν, γιατί μας σκέφτονταν μπροστάρηδες κατάματα στο ήλιο στο μεγάλο πανηγύρι της λευτεριάς.
Κι ο ποιητής Κώστας Μόντης σιγοψιθυρίζει:
«Αδελφέ της αγχόνης
Τι μας έκανε αυτή η νύκτα
Τι μας πήρε και τι μας έδωσε!».
Ήταν Πέμπτη μετά το Πάσχα του 1956. Πάσχα των Ελλήνων αλησμόνητο, αφού αμαυρώθηκε από τη θηριωδία και κηλιδώθηκε από τον σαδισμό εκείνων που ήθελαν να επιδείξουν την πυγμή τους, για να επιβάλουν την τάξη.
Θρασύδειλοι νοσταλγοί της «Πάλαι ποτέ» κοσμοκράτειρας Βρετανικής Αυτοκρατορίας, πίστεψαν πως, οδηγώντας στην αγχόνη δυο λυγερόκορμους νιους, θα ανάγκαζαν τούτο τον υπέροχο λαό να ποδηγετηθεί. Δεν αντιλήφθηκαν ότι το άλυκο αίμα τούτων των Ελλήνων, θα πυροδοτούσε τόσες εκρήξεις λεβεντιάς, αυτοθυσίας, πατριδολατρίας και ιερής τρέλας.
Μιχαλάκης Καραολής και Ανδρέας Δημητρίου!
Δυο ονόματα τόσο δικά μας και τόσο αγαπημένα! Δυο βλαστάρια του νησιού μας, που μας καθοδηγούν στον δρόμο της τιμής και της λευτεριάς.
ΜΙΧΑΗΛ ΚΑΡΑΟΛΗΣ
Κάθε φορά που μνημονεύω
«Μιχαήλ Καραολής»,
νιώθω να φτερουγίζουν περιστέρια
στο μουντό ουρανό της Κύπρου
Σκεπάζουν του Μαγιού τα ρόδα
τ’ αχνό χαμόγελο του νιού
που βάδισε
κρατώντας δάδα δικαιοσύνης.
Ο Χάροντας έσκυψε το κεφάλι
να διαβεί το παλληκάρι
που΄χε τον ήλιο στα μαλλιά,
τα μάτια αστραφτερά
και το τραγούδι της πατρίδας
στην καρδιά.
Ένας λαός κι η μάνα του
έκλαψαν περήφανοι
για το λεβεντονιό.
Όμως,
Μια βασίλισσα έχασε το θρόνο της τιμής.
Έτσι ύμνησε πριν από λίγα χρόνια, τον Μάιο του 2001, τη θυσία του Μιχαλάκη Καραολή, η αγωνίστρια της Ε.Ο.Κ.Α., ποήτρια Κλαίρη Αγγελίδου.
Ο Μιχαλάκης Καραολής γεννήθηκε στο Παλαιχώρι το 1934. Απόφοιτος της Αγγλικής Σχολής Λευκωσίας, εργαζόταν στο Γραφείο Φόρου Εισοδήματος. Στη σύντομη ζωή του διακρινόταν για την ευαισθησία, τη φιλομάθεια, την ευσέβεια, το ήθος και τον πλούσιο ψυχισμό του. Καταδικάστηκε σε θάνατο στις 28 Οκτωβρίου 1955 για τον φόνο του αστυνομικού Πουλλή, ενός πράκτορα των Άγγλων, άν και δεν ήταν αυτός που διέπραξε τον φόνο, αλλά άλλος συναγωνιστής του.Μετά την καταδικαστική απόφαση του δικαστηρίου, που βασίστηκε σε Τούρκους μάρτυρες, το Ελληνικό Ραδιόφωνο στις 15 Νοεμβρίου χαρακτήρισε αυτούς τους μάρτυρες ως «ανθρωπόμορφα τέρατα θανάτου», που λόγω της φιλοχρηματίας τους κατηγόρησαν «αυτόν τον σεμνόν νέον».
Γι’ αυτό το παλικάρι, ο ποιητής Κώστας Μόντης έγραψε το πιο κάτω ποίημα:
«Μην πάρετε οποιαδήποτε φωτογραφία του.
Υπάρχει μια όταν ήταν δεκαέξι χρονών
-στα χείλη το χαμόγελο των δεκαέξι χρονών-
Στα μάτια μια πρωινή πόρτα χωριού που άνοιγε.
Υπάρχει στο δωμάτιό του
μια φωτογραφία με την πρώτη του χρωματιστή γραβάτα.
Γύρω τριγύρω μεταξωτό πλαίσιο,
Κεντημένο από την αδελφή.
Αυτή ταιριάζει. Έτσι ήταν ξανά όταν πέθανε,
Αυτό το ίδιο τραγούδι τραγουδούσε
Χωρίς ίχνος ενδιάμεσης αλλαγής
Ούτε καν απ’ την αγχόνη».
Ο άλλος ήρωας μας της 10ης Μαΐου του 1956, ο Ανδρέας Δημητρίου, γεννήθηκε στον Άγιο Μάμα Λεμεσού και βρισκόταν σε στρατιωτική βάση στο Βαρώσι. Καταδικάστηκε σε θάνατο στις 30 Ιανουαρίου του 1956, γιατί πυροβόλησε και τραυμάτισε τον Άγγλο έμπορο Σίντνευ Τέιλορ στο Βαρώσι. Τα τελευταία λόγια του Δημητρίου στο δικαστήριο ήταν αυτά:
«Λυπάμαι που δε θα δω την Κύπρο μας ελεύθερη. Όμως, δε με φοβίζει ο θάνατος, γιατί η ζωή είναι περιττή μέσα στη σκλαβιά. Γεια σας».
Φυλλομετρώντας τις εφημερίδες της εποχής, την Ελευθερία, τον Φιλελεύθερο, το Έθνος, τη Χαραυγή, την Κύπρο, το Φως, τις Αγγλικές CYPRUS MAIL, TIMES OF CYPRUS και άλλες, συλλαμβάνουμε την αδημονία του Κυπριακού Ελληνισμού μα και της παγκόσμιας κοινής γνώμης, που ευαισθητοποιήθηκε για την τύχη των δυο μαχητών της λευτεριάς.
Μετά την απόφαση του κυβερνήτη της Κύπρου Σερ Τζων Χάρντιγκ να μη δώσει χάρη στους δυο θανατοποινίτες, οι αντιδράσεις του λαού κορυφώνονται, εκκλήσεις για χάρη και ψηφίσματα συμπαράστασης καταφθάνουν από όλο τον κόσμο.Στην ίδια την Αγγλία επικρίνουν την αποικιακή πολιτική. Η επίσημη θέση της Αγγλικής κυβέρνησης ήταν: «Η ενέργεια του Χάρντιγκ επιδοκιμάζεται, ενώ ταυτόχρονα η Αγγλική κυβέρνηση δηλώνει αδυναμία της να επέμβει στις αποφάσεις του κυβερνήτη της Κύπρου».
Οι αποικιοκράτες στο νησί τρέμουν, φοβούνται αντίποινα, κινητοποιούν ισχυρές στρατιωτικές δυνάμεις για προστασία, παίρνουν δρακόντεια μέτρα. Παρόλα αυτά ο κόσμος ελπίζει ότι θα μετατραπεί η ποινή. Ότι οι θύτες δε θα προχωρήσουν στο ανόσιο έργο τους. Ότι ο ανθρωπισμός θα επικρατήσει.
Μα αλίμονο. Ο ίδιος ο Καραολής δήλωσε στη μητέρα του: «Θα εκτελεστώ την Πέμπτη». Όπως είπαν οι συγγενείς του, ο Καραολής, όταν τον επισκέφτηκε η μητέρα του, ήταν ήρεμος και ψύχραιμος και προσπαθούσε να εμψυχώσει τη μητέρα και τις αδελφές του.
Μετά το οικτρό συμβάν ένα μαύρο πέπλο πένθους, οργής, πόνου, αγανάκτησης, αποφασιστικότητας και συγκίνησης κάλυψε τη μεγαλόνησο. Οι Καραολής και Δημητρίου έγιναν τα παιδιά όλου του Ελληνισμού κι όλες οι μάνες τούς θρήνησαν σαν δικά τους παιδιά.
Πώς άντεξαν οι ηρωομάνες το χαμό των παιδιών τους;
Η μάνα του Καραολή λιποθύμησε και η αδελφή του έμεινε σε αφασία μια μέρα, ενώ οι συγγενείς του Δημητρίου αναλύθηκαν σε «γοερούς θρήνους».
Κείνες τις μέρες τα μάτια της πολιτισμένης ανθρωπότητας ήταν στραμμένα στους δυο αγωνιστές μας. Ενώθηκε ο κόσμος όλος γύρω στο κελί τους. Ένιωθε τους κραδασμούς της ψυχής τους και προσευχόταν για τη σωτηρία τους.
Σ’ όλες τις εφημερίδες πουθενά δεν συναντούμε τη λέξη απαγχονισμός αλλά εκτέλεση. Πουθενά δεν αναφέρει ότι τούτα τα παλληκάρια ήταν μαχητές της Ε.Ο.Κ.Α., για ευνόητους λόγους. Τους ονομάζει νεαρούς Κυπρίους.
Την Τετάρτη, 9 Μαίου1956, οι πηχυαίοι τίτλοι των εφημερίδων αναγγέλλουν το δυσάρεστο γεγονός:
ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ: «Ο Κυβερνήτης απέρριψε τας αιτήσεις χάριτος των Μ. Καραολή και Α. Δημητρίου».
Ο ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΣ: «Ο Κυβερνήτης αποφάσισεν όπως εκτελεσθεί η θανατική ποινή των Μιχαήλ Σάββα Καραολή και Ανδρέα Δημητρίου».
ΧΑΡΑΥΓΗ: «Θα εκτελεστεί ο Καραολής».
ΕΘΝΟΣ: «Η Αίτησις Χάριτος των Καραολή και Δημητρίου απερρίφθη και ούτοι θα εκτελεσθούν αύριον Πέμπτην».
TIMES OF CYPRUS » THE FIRST TWO HANGINGS».
CYPRUS MAIL » THE LAW MUST TAKE ITS COURSE».
H εφημερίδα «ΦΩΣ» της ίδιας μέρας, στην τελευταία ώρα αναφέρει ότι τριάντα εργατικοί βουλευτές, ανάμεσά τους και πρώην υπουργοί έστειλαν τηλεγράφημα από τη Βουλή των Κοινοτήτων προς τον Κυβερνήτη της Κύπρου Σερ Τζων Χάρντιγκ για απονομή χάριτος.
Να τι λέει το τηλεγράφημα:
«Προτρέπομεν όπως ανασταλεί εκτέλεσις Καραολή και Δημητρίου προς πρόληψη μεγαλυτέρας πικρίας…».
Όμως, ο απαγχονισμός των δυο παλικαριών δεν συγκίνησε μόνο τον Ελληνισμό της Μεγαλονήσου μας αλλά και όλους τους Έλληνες της Οικουμένης. Στην Αθήνα, το Δημοτικό Συμβούλιο αποφάσισε να στήσει ανδριάντες για τους δυο μάρτυρες της κυπριακής ελευθερίας και να μετονομάσει την οδό Λουκιανού, μπροστά από την Αγγλική Πρεσβεία σε οδό Καραολή -Δημητρίου. Επίσης, η Γενική Συνομοσπονδία Εργατών Ελλάδος αποφάσισε να παραχωρήσει συντάξεις εφ’ όρου ζωής στις μητέρες των δυο ηρώων.
Στο Μπάρι, τριάντα Έλληνες σπουδαστές έκαναν απεργία πείνας για μια μέρα, και έξω από το Πανεπιστήμιο έβαλαν πινακίδα με την επιγραφή: «Όταν οι Έλληνες έκτιζον τον Παρθενώνα, οι Άγγλοι έζων εντός σπηλαίων».
Όπως φάνηκε από τα δημοσιεύματα, ο τύπος , κυπριακός και ξένος, έδωσε μεγάλη κάλυψη στο γεγονός του απαγχονισμού των δυο πρώτων παλικαριών της Ε.Ο.Κ.Α. από τους Άγγλους.Τα παλληκάρια αυτά με το χριστιανικό ήθος, γαλουχημένα με την ελληνική παράδοσή μας, έμειναν άκαμπτα και απροσκύνητα. Τα λόγια και οι επιστολές τους είναι μνημεία θάρρους, αλτρουισμού και απέραντης αγάπης για την Ελλάδα και την Κύπρο μας.
Με τον τίτλο «Τελευταία Νύκτα», ο Καραολής γράφει το «κύκνειο άσμα» του:
Έχε γεια γλυκιά πατρίδα
Δουλωμένο μου νησί
Τρανή που΄χεις και μεγάλη
Την αδούλωτη ψυχή
Έχετε γεια λαγκάδια
Κάμποι, βουνά, βρυσούλες
Έχετε γεια Κυπριόπουλα
και σεις Κυπριοπούλες.
Επίσης, την παραμονή της εκτέλεσής του έγραψε το τελευταίο του γράμμα στον θείο του Δαμιανό Καμένο, ένα ιδιαίτερα συγκινητικό κείμενο αποχαιρετισμού:
«Με απόλυτον ψυχικήν γαλήνην σας απευθύνω τον λόγον του υστάτου αποχαιρετισμού, χωρίς όμως να αποκρύπτω την πικρίαν που μου επροκάλεσεν η στέρησις μιας αποχαιρετιστηρίου επισκέψεως εκ μέρους των πλέον στενών τουλάχιστων συγγενών. Ελπίζω ότι όλοι θα κρατήσουν την ψυχραιμίαν των και ότι το κουράγιο δε θα λείψει.Αν είναι κάτι που με στεναχωρεί είναι ότι δεν τα κατάφερα να γίνω εκείνο που ήθελα διά τους γέρους γονείς μου και τ’ αδέλφια μου. Ας είναι όμως. Ο Θεός ας είναι γι’αυτούς και για όλους σας βοηθός και υπερασπιστής, κραταιός προστάτης και πονετικός πατήρ».
Και καταλήγει η επιστολή:
«Ούτε το θάρρος, ούτε οι ελπίδες μας εγκαταλείπουν, η δε ψυχική μου γαλήνη είναι ακμαιοτάτη. Χαίρετε, λοιπόν, και είθε ο Πανάγαθος Θεός να χαρίσει εις όλους σας κάθε ευτυχίαν.
Σε φιλώ και πάλιν θερμά
Μιχαλάκης»
Ο Ανδρέας Δημητρίου, ως μελλοθάνατος έζησε μαρτυρικές στιγμές μαζί με τον Καραολή. Γι’ αυτό έγραψε στον Άγγλο διοικητή των κεντρικών φυλακών, ανακοινώνοντας του την απαράδεκτη στάση των στρατιωτών:
«Διά της παρούσης έρχομαι να σας πληροφορήσω ότι από δυο νύκτες τώρα δεν μπόρεσα να κοιμηθώ και δυο ημέρας δεν μπόρεσα να φέρω τον νουν μου από τους συνεχείς θορύβους τους οποίους προκαλούν οι στρατιώτες, οι οποίοι το κάνουν επίτηδες υπό την συνεχή υποστήριξιν του λοχία τους».
Τελικά, υποβάλλει τη δραματική έκκληση:
« Επιταχύνετε την εκτέλεσίν μου, για να απαλλαγώ από τις βάρβαρες ενοχλήσεις».
Οι Δημητρίου και Καραολής απαγχονίστηκαν μέσα σε μια κορύφωση διαμαρτυριών κι έναν πρωτοφανή ψυχικό συγκλονισμό, όχι μονάχα του Ελληνισμού αλλά και ολάκερης
της φιλελεύθερης ανθρωπότητας για την επονείδιστη, τη βάρβαρη και βάναυση πράξη των Άγγλων αποικιοκρατών.
Γράφει ο μεγάλος Albert Camus για τον Μιχαήλ Καραολή:
«Εδώ και λίγες εβδομάδες η επαναστατημένη Κύπρος έχει αποκτήσει τον ήρωά της στο πρόσωπο του νεαρού Μιχάλη Καραολή, που καταδικάστηκε σε θάνατο με τη μέθοδο απαγχονισμού. Στο ευτυχισμένο αυτό νησί όπου γεννήθηκε η Αφροδίτη, οι άνθρωποι πεθαίνουν σήμερα- και μάλιστα με τρόπο φρικιαστικό. Για μια ακόμη φορά, η ταπεινή διεκδίκηση ενός λαού που παρέμεινε για χρόνια βουβή και αναχαιτίστηκε μόλις θέλησε να εκδηλωθεί, ξεσπά τώρα σε εξέγερση.Τώρα σήμανε η ώρα για τους μάρτυρες που, ακούραστοι όπως και οι κατακτητές, κατορθώνουν να κάνουν γνωστή σ’ έναν αδιάφορο κόσμο τη διεκδίκηση ενός λαού που τον ξέχασαν όλοι εκτός απ’ τον εαυτό του». Και τελειώνει το κείμενό του με τον τίτλο «Αποδώστε την Κύπρο στον Καραολή» με την πιο κάτω έκκληση:
«Η Βρετανική Κυβέρνηση έχει την ευκαιρία να εξοπλίσει με μια πιθανότητα επιτυχίας τις συζητήσεις που έχουν ήδη αρχίσει, με το να σεβαστεί τη ζωή του νέου καταδίκου».
Τα δυο παλληκάρια μας αντάμωσαν τη λευτεριά. Μέθυσαν τις καρδιές μας με το γλυκό νέκταρ της ψυχής τους. Στα βήματα τα ιερά των δυο αυτών Ελλήνων, π’ ανάψανε της λευτεριάς τη δάδα, περπάτησαν μια ατέλιωτη στρατιά αγωνιστών της Ε.Ο.Κ.Α., μερικοί από τους οποίους άφησαν τη στερνή πνοή τους στο ίδιο σκοινί της αγχόνης και τάφηκαν στις φυλακές δίπλα στους τάφους των Καραολή και Δημητρίου. Μπροστά μας κάθε 10 του Μάη αιωρούνται οι αγχόνες των ηρωομαρτύρων μας Μιχαλάκη Καραολή και Ανδρέα Δημητρίου, και με σφιγμένη την καρδιά ακολουθούμε τον ποιητή που μας καλεί.
Ελάτε ν΄αναπνεύσουμε λευτεριά
εκεί που άφησαν την τελευταία τους πνοή.
Ελάτε ν’ ακουμπήσουμε τη ματιά μας
στο γαλάζιο κομμάτι τ’ ουρανού
που προβάλλει απ’ το σιδηρόφρακτο παράθυρο,
εκεί που ακουμπήσανε το τελευταίο τους βλέμμα
κι αφήσανε τόσο φως
να πλημμυρίζει τον ουρανό μας.
Πηγές: Οι Εφημερίδες της Εποχής
http://www.diakonima.gr/2012/05/10/%CF%80%CF%89%CF%82-%CE%B5%CE%AF%CE%B4%CE%B5-%CE%BF-%CF%84%CF%8D%CF%80%CE%BF%CF%82-%CF%84%CE%B7%CE%BD-%CE%B5%CE%BA%CF%84%CE%AD%CE%BB%CE%B5%CF%83%CE%B7-%CF%84%CF%89%CE%BD-%CE%BA%CE%B1%CF%81%CE%B1%CE%BF/