Μπορεῖ μία ἐπιστημονικὴ φωτογραφία νὰ εἶναι ἡ καλύτερή του 20ου αἰώνα; Πῶς καὶ ποιὸς θὰ τὸ κρίνει; Πέρα ἀπὸ τὰ τεχνικὰ χαρακτηριστικά, τὴν ὀμορφιὰ καὶ τὸ κοινωνικὸ μήνυμα, ὁ Guardian μᾶς ὑπενθυμίζει ποιὰ ἦταν ἐκείνη ἡ φωτογραφία ποὺ εἶχε τὴ μεγαλύτερη ἀπήχηση στὸ κοινό.
Αὐτὴ ποὺ σόκαρε γιὰ πολλοὺς λόγους. Ποῦ δημιούργησε τὸν πιὸ μακροχρόνιο δημόσιο διάλογο. Καὶ τελικὰ ἔκανε «πάταγο». Τὸν Ἀπρίλιο τοῦ 1965 τὸ περιοδικὸ Life ἔκανε ἐξώφυλλο μία φωτογραφία μὲ τίτλο «Ἔμβρυο 18 Ἑβδομάδων». Τὸ τεῦχος εἶχε θεαματικὴ ἐπιτυχία καὶ ἐξαντλήθηκε ἐν ριπὴ ὀφθαλμοῦ. Τὸ ἱστορικὸ ἐξώφυλλο τοῦ περιοδικοῦ Life μὲ τὴ φωτογραφία τοῦ Νίλσον Ἦταν μία φωτογραφία γεμάτη ζωή, χρώματα καὶ πεντακάθαρες λεπτομέρειες, ποὺ ἀπεικόνιζε ἕνα ἔμβρυο μέσα στὸν ἀμνιακὸ σάκο καὶ τὸν ὀμφάλιο λῶρο συνδεδεμένο μὲ τὸν πλακούντα. Τὸ ἀγέννητο μωρὸ φαίνεται σὰν νὰ βρίσκεται μπροστὰ ἀπὸ ἕνα διαστημικὸ φόντο, μὲ πρόσωπο εὐάλωτο, ἀλλὰ καὶ γαλήνιο συνάμα. Τὰ μάτια τοῦ εἶναι κλειστὰ καὶ τὰ χέρια τοῦ δύο γροθιὲς ποὺ συγκρατοῦν τὸ στῆθος. Ἀπαθανατίζοντας τὸ πιὸ κοινὸ σημεῖο ὅλων τῶν ἀνθρώπων, τὴ δική μας δημιουργία, τὸ «Ἔμβρυο 18 Ἑβδομάδων» ἀποτέλεσε μία ἀπὸ τὶς καλύτερες φωτογραφίες τοῦ 20ου αἰώνα. Ὄχι μόνο λόγω τοῦ θέματός της, ἀλλὰ καὶ ἐπειδὴ....πληροῦσε ὑψηλὰ στάνταρ, ἀκόμη καὶ γιὰ τὰ σημερινὰ δεδομένα.
Στόχος τοῦ Νίλσον ἦταν νὰ φωτογραφίσει τὶς ἀπαρχὲς τῆς ἀνθρώπινης ζωῆς, ὅπως εἶχε πεῖ στοὺς ὑπεύθυνούς του Life. Ἡ ἐπιτυχία τοῦ ὀφείλεται ὄχι μόνο σὲ αὐτὸ ποὺ κατάφερε νὰ δείξει, ποὺ ἦταν πρωτόγνωρο γιὰ τὴν ἐποχή, ἀλλὰ καὶ στὸ ὅτι κατάφερε μία μοναδικὴ σύντηξη τῆς τέχνης μὲ τὴν ἐπιστήμη. Ὁ τίτλος ποὺ ἔβαλε στὴ σειρὰ φωτογραφιῶν τὸ περιοδικὸ ἦταν «Τὸ Δράμα τῆς Ζωῆς πρὶν ἀπὸ τὴ Γέννηση». Νεκρὰ ἔμβρυα Πῶς τὰ κατάφερε; Ἡ τεχνολογία ὑπερήχων ὑπῆρχε τὸ 1956 στὴ Γλασκόβη, ὅμως χρησιμοποιοῦνταν μόνο γιὰ διαγνωστικοὺς σκοπούς. Καὶ ἐπίσης δὲν ἦταν δυνατὸ νὰ ἀπαθανατίσουν τὸ ἔμβρυο. Ὁ Νίλσον τὰ κατάφερε μὲ τὴ βοήθεια δύο γερμανῶν ἐνδοσκόπων, οἱ ὁποῖοι δημιούργησαν ὀπτικοὺς σωλῆνες μὲ μάκρο καὶ εὐρυγώνιους φακούς. Φυσικὰ ὅλο τὸ σύστημα ἦταν εἰδικὰ κατασκευασμένο, ὥστε νὰ μπορεῖ νὰ εἰσαχθεῖ στὸ σῶμα τῆς ἐγκύου καὶ χωρὶς νὰ βλάψει τὸ ἔμβρυο. Στὴν πραγματικότητα ὁ Λέναρντ εἶχε πρόσβαση μόνο σὲ μία λήψη μέσα στὴ μήτρα.
Ὅλες οἱ ὑπόλοιπες φωτογραφίες τοῦ προέρχονταν ἀπὸ ἔμβρυα ἀποβολῆς ἢ ἐγκυμοσύνες ποὺ τερματίστηκαν. Ὁ φωτογράφος εἶχε στενὴ συνεργασία μὲ τὸν καθηγητὴ Ἀξελ Ἰνγκελμαν – Σοῦνμπεργκ, ποὺ ἦταν ὁ ἐπικεφαλῆς τῆς γυναικολογικῆς κλινικῆς του νοσοκομεῖο Sabbatsberg στὴ Στοκχόλμη. Ὅταν οἱ γιατροὶ εἶχαν στὰ χέρια τοὺς ἕνα νεκρὸ ἔμβρυο, ὁ Νίλσον κυριολεκτικὰ ἔτρεχε νὰ τὸ φωτογραφίσει. Ἡ λήψη ἔπρεπε νὰ γίνει ὅσο τὸ δυνατὸν συντομότερα, γι’ αὐτὸ εἶχε στήσει ὁλόκληρο φωτογραφικὸ στούντιο μέσα στὸ νοσοκομεῖο. Τὰ ἔμβρυα ἔπρεπε νὰ τοποθετηθοῦν μέσα σὲ ὑγρὸ περιβάλλον καὶ ἕνα μεγάλο μέρος τοῦ στούντιο ἦταν ἐνυδρεῖο. Αὐτὸς εἶναι καὶ ὁ λόγος ποὺ στὶς φωτογραφίες δὲν φαίνονται «πιεσμένα» τὰ ἔμβρυα ὅπως τὰ βλέπουμε σήμερα στοὺς τετραδιάστατους ὑπερήχους, ἀλλὰ μοιάζουν σὰν νὰ βρίσκονται στὸ Διάστημα. Τὰ πλάνα ξεκινοῦσαν ἀπὸ τὴ γονιμοποίηση τοῦ ὠαρίου ἀπὸ τὸ σπερματοζωάριο καὶ ἔφταναν μέχρι τὸν ἕκτο μήνα τῆς κύησης. Ἔμβρυο 4 μηνῶν (20ή ἑβδομάδα κύησης)
Τὸ ἐξώφυλλο τοῦ Life ἔκανε τὸν Νίλσον παγκοσμίως διάσημο. Ἀκολούθησαν σειρὲς φωτογραφικῶν «ἀφηγημάτων» μὲ κεντρικὸ θέμα τὴ βιολογία, μὲ πιὸ γνωστὲς αὐτὲς γιὰ τοὺς ἰοὺς HIV καὶ SARS. Μὲ τὴν παγκόσμια αὔξηση στὴ διείσδυση τῆς τηλεόρασης, ὁ φωτορεπόρτερ προχώρησε ἀκόμη παραπέρα τὴν τέχνη του καὶ δημιούργησε τὰ πρῶτα του ντοκιμαντέρ. Τὸ 1982 κέρδισε τὸ βραβεῖο EMMY γιὰ τὴν ταινία «The Saga of Life» (Τὸ Θαῦμα τῆς Ζωῆς), ποὺ ἀφοροῦσε φυσικὰ τὴ διαδικασία δημιουργίας ζωῆς. «Ἔχω περάσει 20 χρόνια προσπαθώντας νὰ καταλάβω πῶς τὸ ἔκανε», λέει στὸν Guardian ἡ Ἂν Φιέλστρομ, προγονὴ καὶ διαχειρίστρια τῆς περιουσίας τοῦ σήμερα. Καθὼς τὸ κίνημα ἀπελευθέρωσης τῶν γυναικὼν ἀναπτυσσόταν καὶ ὁ δημόσιος διάλογος γιὰ τὰ δικαιώματα τῆς ἐγκύου μετατρεπόταν σὲ φλέγον θέμα στὶς ΗΠΑ, οἱ φωτογραφίες τοῦ πῆραν ἔντονα πολιτικὸ χαρακτήρα. Ὁ Νίλσον ὅμως ἐργαζόταν στὴ Σουηδία καὶ δὲν εἶχε αἴσθηση γιὰ τὸν ἀντίκτυπο ποὺ εἶχε ἡ δουλειά του στὸν ὑπόλοιπο κόσμο. Τὸ 1980, σὲ ἕνα ταξίδι του στὸ Λονδίνο, εἶδε πρὸς ἔκπληξή του τὶς φωτογραφίες τοῦ τυπωμένες σὲ ἀφίσες, νὰ παίρνουν μέρος σὲ διαμαρτυρία κατὰ τῶν ἀμβλώσεων. Τρόμαξε τόσο πολύ, ποὺ ἀποφάσισε νὰ μὴν ἐπιτρέψει νὰ δημοσιευτοῦν πουθενὰ δίχως τὴν ἄδειά του ποτέ. Μία ἑβδομάδα μετὰ τὸν τρίτο μήνα (13 ἑβδομάδων) «Τὸν Λέναρντ δὲν τὸν ἐνδιέφερε ἡ πολιτικὴ ἔκφραση», λέει ἡ Φιέλστρομ. «Τὸ θέμα εἶναι ὅτι ἐνῶ ἔχουμε δηλώσει ὅτι ἀπαγορεύεται νὰ δημοσιεύονται οἱ φωτογραφίες του γιὰ τέτοιους σκοπούς, κάθε ἑβδομάδα λαμβάνω email μὲ αἴτημα γιὰ τὰ πνευματικὰ δικαιώματα καὶ τὴ χρήση τους. Θὰ πρέπει ἐπιτέλους καὶ οἱ ὀργανώσεις νὰ μᾶς σεβαστοῦν. Οἱ φωτογραφίες δὲν δημιουργήθηκαν γι’ αὐτὸ τὸ σκοπό». Λίγο πρὶν ἀπὸ τὸ θάνατό του, τὸ 2017 καὶ σὲ ἡλικία 94 ἐτῶν, ὁ Λέναρντ ἐπέτρεψε νὰ ἐκτίθενται δημόσια κάποιες φωτογραφίες ἀπὸ τὴν ἀσπρόμαυρη σειρά του, ὥστε νὰ εἶναι διαθέσιμες σὲ μουσεῖα καὶ συλλογὲς ἀνὰ τὸν κόσμο. Οἱ πρωτοποριακὲς εἰκόνες τοῦ ἀγγίζουν σήμερα μία ὁλόκληρη γενιὰ ἀνθρώπων. Αὐτὸς εἶναι καὶ ὁ λόγος ποὺ γιὰ πρώτη φορὰ ταξίδεψαν ἐκτὸς Σουηδίας καὶ βρέθηκαν σὲ μία μοναδικὴ ἔκθεση στὸ Παρίσι. Στὴν «Photo Art Fair» συμμετεῖχαν 10 φωτογραφίες ποὺ ἐπέλεξε ἡ Φιέλστρομ καὶ ὁ Ἰαν Στίν, διευθυντὴς τοῦ Stene Projects στὴ γκαλερὶ τῆς Στοκχόλμης
Πηγή: Protagon.gr
http://www.orthodoxia-ellhnismos.gr
